У ААН прадэманстраваны шакавальны даклад аб сітуацыі ў Беларусі

Рэжым падазраваюць у злачынствах супраць чалавечнасці.

Рада ААН у правах чалавека 15 сакавіка 2024 года апублікавала даклад аб становішчы ў галіне правоў чалавека ў Беларусі напярэдадні прэзідэнцкіх выбараў 2020 года і пасля іх. У папярэдняй неадрэдагаванай версіі гаворыцца аб наяўных падставах расцэньваць пераслед у Беларусі як злачынства супраць чалавечнасці.

У дакладзе разглядаюцца меркаваныя парушэнні правоў чалавека, інфармацыю аб якіх УВКПЧ збірала, абагульняла, захоўвала і аналізавала. Таксама ў ім зробленыя высновы ў адпаведнасці з прымяняльнай міжнародна-прававой базай і прапанаваныя рэкамендацыі ўраду і міжнароднай супольнасці.

У ім гаворыцца аб закрыцці НКА, зменах заканадаўства, палітвязнях і ўмовах іх зняволення, у тым ліку ў рэжыме інкамунікада, рэпрэсіях супраць СМІ, пазбаўленні ліцэнзій адвакатаў, пашырэнні «экстрэмісцкіх» пералікаў, ператрусах, адвольных арыштах, катаваннях, смерцях падчас пратэстаў і ў арыштах, вымушанай эміграцыі.

«Органы правапарадку, пачынаючы з 2020 года і працягваючы ў 2023 годзе, выкарыстоўвалі неапраўданую і неадпаведную сілу па ўсёй Беларусі. Гэтая практыка ўжывалася бяскарна, з ухвалы і пры падтрымцы вышэйшага кіраўніцтва, і прывяла да сур'ёзных траўмаў у дзясятках выпадкаў і нават адвольнаму пазбаўленню жыцця. Беларускія ўлады не правялі расследаванне ні таго, ні іншага і не выдалі кампенсацыю», - заяўляюць аўтары.

Паводле ацэнкі УВКПЧ, з 1 траўня 2020 года больш за 5500 чалавек, у тым ліку не менш як 55 дзяцей, былі асуджаныя ў крымінальным парадку паводле палітычна матываваных абвінавачанняў. З 657 апытаных з 2020 года, 29% заявілі аб катаваннях і 61% - аб жорсткім абыходжанні. Некаторыя ахвяры атрымалі доўгатэрміновыя траўмы, якія нават змянілі іх жыццё. Яны ўключалі ў сябе анеўрызму, страту слыху, абмежаванне рухомасці ў плечавых, тазасцегнавых і каленных суставах, пераломы касцей рук, ног, носа і хрыбетніка, а таксама пашкоджанне нерваў. Наступствы для здароўя, як высокі ціск, хранічныя захворванні нырак, дэпрэсія, посттраўматычныя стрэсавы разлады (ПТСР), панічныя атакі і праблемы са сном. Большасць ахвяр - мужчыны, у тым ліку адзін чалавек з інваліднасцю.

УВКПЧ выявіла, што арыштаваныя зазнавалі моцны ціск і гвалт, у шматлікіх выпадках раўнасільны катаванням, падчас першапачатковага допыту і пошуку «довадаў» у 38 выпадках у 2022 годзе і ў 9 выпадках у 2023 годзе. Гвалт адбываўся пасля арышту ў міліцэйскіх машынах і/ці падчас допытаў у кабінетах ГУБАЗіК у Менску і пастарунках ва ўсіх абласцях Беларусі.

«У некалькіх выпадках затрыманых прымушалі знаходзіцца ў балючых нязручных позах цягам доўгага часу, а як мінімум у 2 выпадках супрацоўнікі ГУБАЗіК ледзь не задушылі затрыманых, накладваючы ім на твар маску або пакет. Фізічнае насілле суправаджалася пагрозамі, прымусам і запалохваннем, у тым ліку пагрозамі смерці, гендэрна-абумоўленага гвалту, у тым ліку сэксуальнага гвалту, прычынення шкоды сямейнікам або адабранню дзяцей. Допыты доўжыліся гадзінамі і праводзіліся без адваката. УВКПЧ задакументавала, што большасць заяўленых катаванняў адбываліся ў цэнтральным апараце ГУБАЗіК у Менску», - гаворыцца ў дакуменце.

Ва УВКПЧ заяўляюць аб падставах меркаваць, што беларускія сілавікі ўчынялі згвалтаванні і іншыя формы сэксуальнага і гендэрна-абумоўленага гвалту, уключаючы сэксуалізаваныя катаванні і прымус да агалення.

Прыводзіцца выпадак, калі ў менскім СІЗА №1 жанчыне было адмоўлена ў акушэрскай дапамозе, нягледзячы на неаднаразовыя просьбы і бачнае развіццё яе цяжарнасці.

«Следчыя КДБ спасылаліся на цяжарнасць, каб націснуць на яе, і адправілі яе з пагрозамі смерці ў ізалятар без вентыляцыі. Яна паведаміла, што страціла прытомнасць, і ёй далі лекі, пасля чаго адвялі назад у яе звычайную камеру. У тую ж ноч, на шостым месяцы цяжарнасці і без якой-небудзь медыцынскай дапамогі, яна нарадзіла мёртвага хлопчыка ў сваёй камеры. Ёй адмовілі ў афіцыйным пацвярджэнні цяжарнасці і нараджэнні мёртвага дзіцяці і пагражалі, каб яна маўчала», — гаворыцца ў дакладзе.

«Ва УВКПЧ ёсць разумныя падставы меркаваць, што было ўчыненае злачынства супраць чалавечнасці ў форме пераследу разам з іншымі спадарожнымі дзеяннямі, якія могуць быць устаноўленыя як следства апісаных парушэнняў правоў чалавека», - рэзюмуюць аўтары.